پارادیتا، داده‌های جانبی یا داده‌های حاشیه‌ای؛ حضور شما در این صفحه و مطالعه این نوشته پُرس‌لاین احتمالاً به این دلیل است که به دنبال دیتا و اطلاعاتی درباره این اصطلاح هستید. این داده‌ها را با خواندن ادامه مطلب به دست خواهید آورد اما این همه‌ی آن چیزی نیست که به شما منتقل خواهد شد. شما در کنار این دیتا با پارادیتاهایی روبه‌رو خواهید شد که می‌تواند به تأیید کیفیت و صحت دیتای اصلی کمک کند یا هر اطلاعات ارزشمند دیگری در اختیار شما قرار دهد.
به همین صفحه پُرس‌لاین بیشتر دقت کنید، چه رنگ‌هایی می‌بینید؟ اسمِ منِ نویسنده چه ذهنیتی در شما ایجاد می‌کند؟ عکس‌ها، فونت‌ها و فضای سفیدی که در اطراف این صفحه می‌بینید معنای خاصی برای شما دارند؟ فضای سایت را دوستانه را می‌بینید؟ حالا دوباره به خاطر بیاورید که شما به دنبال پارادیتا وارد این صفحه شده‌اید و اینکه مثلاً رنگ نارنجی و آبی لوگوی ما هم‌نشینی خوبی با هم دارند، اطلاعات مدنظر شما نبوده، به همین دلیل ممکن است به‌راحتی از کنار آن عبور کنید. این داده‌های معمولاً نادیده گرفته‌شده، پارادیتا یا داده‌های جانبی هستند.
پارادیتا در رستوران؛
کوبیده سفارش می‌دهید یا جوجه‌کباب؟
نگاهی به اتفاقات روزمره برای دریافت معنای دقیق پارادیتا راهگشاست. فرض کنید در یک رستوران نشسته‌اید و چنددقیقه‌ای است به منو غذاها خیره شده‌اید اما همچنان از انتخاب گزینه نهایی ناتوان هستید. سفارش‌گیرنده اما در نهایت در کنار شما ایستاده و مؤدبانه اصرار به اخذ سفارش دارد. از او می‌پرسید که غذای مخصوص سرآشپز چیست؟
شما به دنبال اطلاعاتی درباره بهترین غذای رستوران هستید. سفارش‌گیرنده با تعلل گزینه‌ای را مطرح می‌کند ولی صدایش قاطعیت لازم را ندارد، در هنگام پاسخ دادن هم مستقیم به شما نگاه نمی‌کند، یا اصلاً نوع پوشش او به‌گونه‌ای است که نمی‌توانید به پاسخش اطمینان داشته باشید. در نهایت، پاسخ یا همان دیتایی که از این نظرسنجی دریافت کرده‌اید مشخص است اما آیا واقعاً همان گزینه را سفارش می‌دهید؟ مکث پاسخ‌دهنده، نداشتن قطعیت و حواشی دیگر همه پارادیتا هستند. علاوه بر این، ممکن است به اطلاعاتی دست پیدا کنید که اصلا به‌طور مستقیم با سؤال شما مرتبط نباشد، این محصولات یا داده‌های جانبی هم پارادیتا هستند.
پارادیتا چیست؟
پارادیتا (Paradata) در لغت ترکیبی است از پسوند لاتینِ Para به معنای همراه و جانبی و Data. اگر انتخاب «داده» را به عنوان مترادف «دیتا» قبول کنیم، «داده جانبی» می‌تواند جایگزین مناسبی باشد، همین‌طور «داده حاشیه‌ای» هم تا اندازه‌ای منظور را منتقل خواهد کرد اما «داده پرت» به هیچ عنوان هم‌معنای پارادیتا نیست.
نخستین بار میک کوپر، استاد جامعه‌شناسی مرکز مطالعات جمعیت میشیگان در سال ۱۹۹۸ از این اصطلاح استفاده کرد. کوپر تأکید داشت که برای تأیید کیفیت نظرسنجی‌ها، باید با کمک کامپیوتر از داده‌های جانبی کمک گرفت. در یک نظرسنجی یا پرسشنامه نیز پارادیتاهای متعددی وجود دارند که برای تحلیل داده‌ها راهگشا خواهند بود، مثلاً مدت‌زمانی که یک فرد به یک سؤال پاسخ داده، یا در فرم‌سازهای آنلاین، دستگاه استفاده شده در نظرسنجی اطلاعات ارزشمندی را در اختیار مصاحبه‌کننده قرار می‌دهد.
تفاوت متادیتا و پارادیتا
معنای متادیتا و پارادیتا گاهی چنان درهم‌آمیخته می‌شوند که تشخیص آن‌ها کار چندان راحتی نیست. مثلاً، زمان انجام نظرسنجی را معمولاً در دسته پارادیتاها قرار می‌دهند، اما اگر این اعداد در تحلیل داده‌های اصلی استفاده شوند، دیگر نمی‌توان به آن‌ها پارادیتا گفت.
موسسه ملی علوم آماری آمریکا (NISS) نیز بر همپوشانی این اصطلاحات تأکید دارد و اشاره می‌کند که استاندارد مشخصی برای تمایز متادیتا و پارادیتا در بین مؤسسات آماری فدرال آمریکا وجود ندارد. با این حال در نظر داشته باشید که متادیتاها برای شناسایی و توضیح داده دیگری استفاده می‌شوند و به‌طور ویژه وظیفه ایجاد ساختار، جهت شناسایی بهتر صفات هر داده را بر عهده دارند؛ برای مثال، نرخ پاسخگویی یا میانگین زمان تکمیل پرسشنامه را می‌توان در گروه متادیتاها دسته‌بندی کرد.
برای تعیین و تمایز پارادیتاها سه ویژگی اصلی را در نظر بگیرید:
۱. پارادیتا یک محصول جانبی از فرایند یک نظرسنجی است؛ برای نمونه میزان هزینه یک نظرسنجی که تأثیری بر تحلیل داده‌های اصلی ندارد.
۲. پارادیتا به درک بهتر فرایند نظرسنجی و جمع‌آوری داده کمک می‌کند اما به عنوان یک عنصر کلیدی برای تحلیل استفاده نمی‌شود.
۳. بر اساس تعریف اولیه کوپر، پارادیتا، داده‌هایی هستند که به‌طور خودکار در فرایند جمع‌آوری داده به دست می‌آیند؛ البته این ویژگی در اهالی علم آمار مخالفانی هم دارد.
به‌طور خلاصه، متادیتا برای جستجو، نمایش و تحلیل دیتا است اما پارادیتا، درباره روش‌شناسی، فرایندها و کیفیت‌هایی است که در هنگام تولید و جمع‌آوری داده‌های آماری به دست می‌آید.
پارادیتا در یک نگاه
اگر در فرایندهای نظرسنجی و تحلیل داده‌های خود به مجموعه‌ای از داده‌های جانبی رسیدید و از آن‌ها برای فهم بهتر داده‌های اصلی استفاده کردید، در واقع از پارادیتا استفاده کرده‌اید. داده جانبی، اصطلاح جوانی در علوم آماری است و کمتر از ۳ دهه پیش برای اولین بار از آن استفاده شده است؛ شاید به همین دلیل است که تعریف استانداردی برای آن وجود ندارد.
بازگردیم به همان مثال این مطلب و پُرس‌لاین؛ همان اندازه که این مطلب داده‌های جانبی برای شما به همراه داشته، برای ما هم متادیتاها و پارادیتاهای مختلفی به همراه داشته است. در سمت شما؛ پس از خواندن این یادداشت، به‌جز آشنایی با پارادیتا، به چه اطلاعاتی رسیدید؟ آیا داده‌هایی بی‌ارتباط با موضوع اصلی توجه شما را جلب کرد؟ در سمت ما؛ داده‌هایی مثل ویژگی‌های جمعیت شناختی مخاطبان به عنوان متادیتا و هزینه و زمان جمع‌آوری این اطلاعات مثال‌های پارادیتا هستند.
