در مطلب پیشین به دو نوع سوگیری ناشی از عدم پاسخ‌دهی و ناشی از پاسخ‌ها اشاره شد. در دومین بخش از مطالب مرتبط با سوگیری، در این نوشته، سوگیری ناشی از عدم پاسخ‌دهی و راه‌های اجتناب از آن تشریح می‌شود.
تفاوت سوگیری ناشی از عدم پاسخ‌دهی و سوگیری ناشی از پاسخ‌ها
سوگیری ناشی از پاسخ‌ها به تفاوت میان مقادیر واقعی متغیرها در نمونه آماری با مقادیری که به عنوان پاسخ به پرسشنامه جمع‌آوری شده‌اند، اشاره دارد. به عبارت دیگر این نوع سوگیری ناشی از عواملی در مطالعه است که پاسخ‌ها را با نظرات واقعی پاسخ‌دهندگان متفاوت می‌سازد. غالبا پاسخ‌های نادقیق پاسخ‌دهندگان یا جواب‌هایی که به درستی ثبت و تحلیل نشده‌اند، دلایل سوگیری ناشی از پاسخ‌ها هستند. به هریک از انواع مختلف این نوع سوگیری شامل سوگیری مطالعه، سوگیری محقق و سوگیری پاسخ‌دهنده در نوشته‌های آتی خواهیم پرداخت.
سوگیری ناشی از عدم پاسخ‌دهی زمانی رخ می‌دهد که تعدادی از افراد نمونه آماری به پرسشنامه پاسخ نمی‌دهند. دلایل مختلفی می‌توان برای عدم پاسخ یافت: افراد نمونه آماری در دسترس نیستند، قادر نیستند و یا تمایل ندارند به پرسشنامه پاسخ دهند. مثلا لینک پرسشنامه آنلاین با موبایل و تبلت یا مرورگرهای مختلف سازگار نیست، در نتیجه پاسخ‌دهنده قادر به پاسخ‌دهی نخواهد بود. پاسخ‌دهنده در بازه زمانی جمع‌آوری داده توسط محقق در مرخصی است، در نتیجه در دسترس نیست. پاسخ‌دهندگان تمایلی به پاسخ‌دهی به پرسشنامه ندارند چرا که به محقق اعتماد ندارند، به موضوع مورد پرسش علاقه‌مند نیستند، از نقض حریم یا درز اطلاعات خصوصی خود نگرانند یا به هر دلیل دیگری تمایل ندارند وقت خود را بدین منظور اختصاص دهند.
بنابراین برخلاف سوگیری ناشی از پاسخ‌ها که منشا خطا به داده غلط و ناصحیح بازمی‌گردد، در سوگیری ناشی از عدم پاسخ‌دهی منشا خطا نبود پاسخ‌دهنده و عدم مشارکت وی در پاسخ‌دهی است.
راه‌های اجتناب از سوگیری ناشی از عدم پاسخ‌دهی
اجتناب کامل از سوگیری ناشی از عدم پاسخ‌دهی تقریبا ناممکن است اما راه‌هایی برای کاهش احتمال وقوع آن وجود دارد.
۱. اطمینان یابید پرسشنامه آنلاین شما با دستگاه‌های مختلف سازگار است. اگر پرسشنامه خود را با پُرس‌لاین ایجاد و طراحی کرده‌اید، نیازی نیست نگران سازگاری آن با موبایل و تبلت، زمان لود و بارگذاری طولانی پرسشنامه، دشواری در پاسخ‌دهی پاسخ‌دهندگان و سازگاری با مرورگرهای رایج باشید. در غیر این‌صورت حتما پیش از ارسال پرسشنامه برای افراد نمونه آماری، یکبار کلیه موارد فوق را چک کنید.
۲. بازه زمانی معقولی را برای جمع‌آوری داده در نظر بگیرید. اگر در مورد زمان پاسخ‌دهی به پرسشنامه انعطاف‌پذیر نباشید، بخشی از پاسخ‌دهندگان را از دست خواهید داد. خوشبختانه انعطاف‌پذیری و امکان پاسخ‌دهی در هر زمان و از هر مکان یکی از مزایای پُرس‌لاین است. شیوه‌های سنتی مانند پرسشگری کاغذی و تلفنی چنین انعطاف‌پذیری را دارا نیستند.
۳. طراحی گرافیک در پرسشنامه داشته باشید. همان‌طور که قبلا نیز تشریح کرده‌ایم، اولین نگاه تاثیر بسزایی در تصمیم‌گیری پاسخ‌دهنده برای پاسخ‌دهی دارد. بنابراین استفاده از صفحه خوش‌آمدگویی همراه با ویدئو یا تصویر در پُرس‌لاین را فراموش نکنید.
۴. در مورد محرمانگی اطمینان دهید. اگر سوالاتی می‌پرسید که حاوی اطلاعات شخصی یا موضوعات حساس پاسخ‌دهندگان هستند، در مورد حفظ محرمانگی اطلاعات، در سوالات ابتدایی یا صفحه خوش‌آمدگویی پرسشنامه اطمینان دهید و تشریح کنید که اطلاعات به عنوان بخشی از یک جامعه آماری تحلیل می‌شوند نه به شکل انفرادی.
۵. مشوق پیشنهاد دهید. بسیاری افراد به دلیل اینکه حس می‌کنند وقت ندارند، از پاسخ‌دهی امتناع می‌ورزند. بنابراین در برخی مطالعات توصیه می‌شود که متناسب با طول مطالعه، دشواری یافتن پاسخ‌های مورد نیاز و سوالاتی که پرسیده می‌شود، مشوق نیز پیشنهاد دهید.
۶. اندازه نمونه آماری را بزرگتر در نظر بگیرید(Oversampling). اگر زیرگروه‌هایی از نمونه آماری هستند که به عنوان محقق در نرخ پاسخ‌دهی آن‌ها شک دارید، درنظرگیری تعداد بیشتری به عنوان نمونه آماری تکنیکی رایج است.
۷. پاسخ‌دهی به پرسشنامه را یادآوری کنید. یادآوری راهکاری اثربخش برای دریافت پاسخ است. توصیه می‌شود در وسط بازه زمانی مورد نظر برای جمع‌آوری داده، یادآوری انجام شود و دومین بار زمانی که به انتهای این بازه نزدیک می‌شوید نیز یادآوری تکرار شود. دقت کنید برای افرادی که پرسشنامه را پاسخ داده‌اند، یادآوری ارسال نکنید. به زودی با اضافه‌شدن شیوه ارسال لینک پرسشنامه به صورت ایمیل در پُرس‌لاین می‌توانید متن ایمیل یادآوری و زمان‌بندی ارسال آن‌را تنظیم کنید و جزییات ایمیل‌های ارسالی، باز شده و … را در پُرس‌لاین نظارت کنید.
ارسال نظر